De Brandstichter van Prosdorf

Een zonderling, een ‘loner’, zo beschreven de dorpsgenoten en schoolvrienden Andreas Grassl. “Een jongen met een afwezige blik”.

Hadden de inwoners van Prosdorf Dostoyevski’s roman De Gebroeders Karamazov gelezen dan hadden ze deze zonderling met andere ogen bekeken. In Andreas Grassl kon je dan de verpersoonlijking zien van de boer die in gescheurde kaftan en (bark) berken schoenen voor zich uit staat te staren aan de rand van het bos: “Hij staat, als het ware, verloren in gedachte. Toch denkt hij niet. Hij beschouwt. Als iemand hem zou aanraken, zou hij schrikken en van zijn stuk gebracht zijn”.

Andreas Grassl zou door zijn anonimiteit wereldberoemd worden en zelfs de media-aandacht voor de Abu Ghraib gevangenis en van reservist Lindy England wegnemen. Het was ook een welkome nasleep na de desastreuze tsunamiramp in december 2004 waarbij velen spoorloos verdwenen: identiteiten zonder fysieke vorm. Nu verscheen dan een fysieke vorm zonder identiteit.

Het dorpje Prosdorf, vlak tegen de Tsjechische grens, werd in augustus 2005 wereldnieuws toen de Pianoman zijn identiteit terugkreeg.

Teleurgesteld en enigszins bedrogen, schilderde de media hem af als een aandachtzoeker, een bedrieger en oplichter. Volkomen gedesillusioneerd zagen een aantal fantasten hun wilde theorieën in duigen vallen toen de alom bekende schuchtere nieuwsfoto een naam kreeg. Het was geen daadwerkelijke aanklacht tegen iemand die maanden had gezwegen. De oplossing van een raadsel roept teleurstelling op, in sommige gevallen zelfs verbittering. Specialisten en vakmensen voelen zich in hun eer aangetast. Iets wat zij met hun expertise hadden moeten doorgronden, heeft hun bij de neus genomen. Op een dergelijk moment is geenszins sprake van de hand in eigen boezem steken en verdiept men zich in zijn eigen drogbeelden van een mysterie dat er niet is. Velen hadden gehoopt in een Kaspar Hauser van de 21e eeuw.

Het voorval is nu ruim 18 jaar geleden. Met dit relaas blikken we nog even terug naar wat er is voorgevallen. Wonderbaarlijk genoeg weet een eenvoudige boerenzoon ongewild te ontsnappen aan zijn identiteit in een tijd waarin privacy geschonden wordt in de strijd tegen terreur en een dinosaurus uit een pre-social medium tijdperk blijkt te zijn.

Case: 05-002720, Kent 2005

Op 7 april 2005 wordt in Sheerness, het oostelijke gedeelte van de Isle of Sheppey, een man in een zwart pak met stropdas aangetroffen. Hij maakt een verwarde indruk en is drijfnat.

De politie brengt de man naar het Medway Maritime Hospital te Gillingham. Hij heeft geen identiteitspapieren bij zich. Opzienbarend is ook de afwezigheid van merkjes in zijn kleren. Een feit waarmee de Daily Telegraph pas op 17 mei komt.

Over de identiteit van de man tast men nog volledig in het duister. Via de National Missing Persons Helpline (NMPH) wordt een actie opgestart en “Mr. X” wordt gecategoriseerd onder Case: 05-002720, Kent 2005. Gezien zijn ongebruikelijke outfit denkt men dat hij van een schip is gevallen en vervolgens zwemmend is aangespoeld. De politie gaat hier in de eerste plaats ook van uit en onderzoekt de plaatselijke haven. Op die bewuste dag lagen drie schepen in de haven: uit Rusland, Noorwegen en Zweden.

Maar dit gegeven verklaart nog niet de afwezigheid van identiteitspapieren en de kledingmerkjes. Bovendien spreekt de man niet of hij schijnt niet de taal te spreken waarmee hij wordt ondervraagd. Dit geeft aanleiding tot de eerste geruchtenstroom: de man zou een gehersenspoelde spion kunnen zijn. Om dit gegeven kracht bij te zetten, wordt verwezen naar het boek de Bourne-identity van Robert Ludlum waarin de hoofdfiguur geheugenverlies ondervindt nadat hij is aangespoeld.

Een minder spannende, maar niet minder dramatisch verhaal is dat het gaat om een asielzoeker of vluchteling, maar volgens de National Missing Persons Helpline is dit niet aannemelijk. Hoogstwaarschijnlijk doelen ze op het Kaukasische uiterlijk van de man en anders op zijn merkwaardige en ongebruikelijke kleding.

Het neemt niet weg dat er uiteindelijk meer dan 400 tips binnenkomen. 29 mei meldt de Amerikaanse nieuwszender CNN meer dan 1100 tips en worden ruim 250 identiteiten aan de Pianoman toegedicht. Intussen mag hij zich verheugen op verschillende nationaliteiten.

Pianoman, maatschappelijke superheld tegen wil en dank?

Men onderneemt keer op keer pogingen om in contact te maken met de onbekende man. Om zijn nationaliteit te achterhalen, probeert men middels een atlas zijn herkomst te bepalen. Eén keer wijst hij op een Zweedse vlag, een andere keer, in juli, wijst hij op een kaart de Noorse hoofdstad Oslo aan. Men schakelt tolken in uit Oost-Europa en Scandinavië maar de pogingen zijn tevergeefs.

Met de aan hem uitgereikte pen en papier hoopt men dat hij zijn naam opschrijft maar hij maakt een schets van een uiterst gedetailleerde Grand Piano. Michael Camp, de maatschappelijk werker en begeleider van de Pianoman, weet met hem te communiceren middels knikjes.

Op grond van deze tekening laat Michael Camp hem piano spelen in de kapel van het hospitaal. Volgens de aanwezige getuigen speelt hij een klassiek pianoconcert van 2 uur. De Pianoman schrijft ook muziek en het werk wordt als “authentiek” beschouwd. Volgens Ramanah Venkiah van de Accident and Emergency Unit geeft hij een “hoog kwalitatief” concert van vier uur op een keer. Naar haar zeggen vindt de staf van het hospitaal het erg plezierig om hier naar te luisteren. Maar volgens een muziekleraar klinkt zijn muziek als van “iemand die zeer verdrietig is.” Maar Karen Dorey-Rees, adult mental health manager van de West Kent National Health Service en de Social Care Trust is wat terughoudender en kan onmogelijk zeggen “wat voor muziek hij heeft gespeeld.” Dorey-Rees kan niet bevestigen dat hij een eigen interpretatie van het Zwanenmeer van Tschaikovsky heeft gespeeld: “Niemand was expert genoeg om de muziek te herkennen, ze wisten gewoon dat het om klassieke muziek ging en hij speelde het goed, (…) het klinkt ‘concert standard’. Noch kan ze bevestigen dat hij popnummers speelde waaronder de Beatles. Maar dominee Stephen Spencer van de kapel bevestigt Tschaikovsky en herkent het refrein “Across the Universe” (album: Let it be) van John Lennon en Paul McCarthy. Naar alle waarschijnlijkheid kende dominee Spencer dit nummer nog van de uitreiking van de Grammy Awards in 2005 waar onder andere Alicia Keys, Bono, Stevie Wonder, Norah Jones en bandleden van Velvet Revolver dit nummer speelden als eerbetoon aan de tsunamislachtoffers:

Words are flowing out like endless rain into a paper cup, They slither while they pass they slip away across the universe Pools of sorrow, waves of joy are drifting through my opened mind, Possessing and caressing me Jai guru de va om* Nothing's gonna change my world.

(* "Jai Guru Deva Um" is een mantra en is Sanskriet voor: “ik dank Guru Dev”. De mantra moet de geest naar een hoger bewustzijn brengen. Guru Dev was een leraar van Maharishi Ayurveda.)

Inderdaad schijnt de Pianoman in zijn eigen wereldje te verkeren en voelt hij zich alleen maar thuis bij de piano. Volgens Marjorie Wallace, chief executive, van Sane, een liefdadigheidsinstelling voor geestelijke gezondheid, zijn er gevallen bekend van musici die hun gave voor muziek weer terugvonden nadat ze geestelijk zijn ingestort.

‘Mr.X’ wordt van spion tot tragische superheld gebombardeerd en krijgt door deze ontwikkeling de naam Pianoman aangemeten. De Berliner Zeitung verduitst het eigengereid naar Keyboard-Mann en schijnt hiermee later dichterbij de waarheid te zitten.

De West Kent National Health Service beschrijft de man als ‘zeer gespannen, behalve aan de piano’ en ‘erg bang. Hij tekent, maar niet om te communiceren.’ Vanwege zijn kwetsbaarheid besluit men hem niet te laten gaan.

Het voorval met de piano zorgt voor een hoos aan tips over vermeende optredens van hem in Europa. De tips worden nagetrokken bij diverse orkesten in Europa, maar leiden tot niets. In mei wordt gemeld dat het om de 26-jarige Martin Stufalt of Sturefalt gaat, een Zweedse pianist, maar op 16 mei laat de betreffende pianist telefonisch weten dat hij het niet is.

Uit Rome komt een tip binnen van een illegale 33-jarige Poolse pantomimespeler Darius Dydymski die in de Piano Man de Franse straatzanger Steve Villa Massone (ook wel gespeld als Steve Massone/Steven Villa Masson/Stephen Villa Massone) meent te herkennen waarmee hij straatvoorstellingen deed. Maar Charles Bremner, Parijse correspondent voor The Times, weet contact te leggen met de familieleden van Massone. Zij weten hem te vertellen dat Massone in Nice verblijft en dat ze hem nog recent hebben gesproken.

Op de Italiaanse televisie is een concert te zien uit 2000 in Rimini waarop een pianist gelijkenis vertoont met de Pianoman. Zelfs Nederland kan niet achterblijven in het aandragen van een mogelijke identiteit. Het Noordhollands Dagblad komt in mei op de proppen met de Amsterdammer Marcel (Mars) Herder. Herder wordt vermist en de kans bestaat dat hij en de Pianoman één en dezelfde persoon zijn.

Op 29 mei denkt de BBC een doorbraak in het onderzoek te hebben door te melden dat Klaudius Kryspin, drummer van de populaire Tsjechische Praagse Selectie (Pražský Výber), ooit nog verboden door de communisten, beweert dat hij in de Pianoman zijn voormalige bandgenoot Tomáš Strnad heeft herkent.

Samen traden ze in de jaren ’80 op in de formatie Ropotamo. Op grond van deze aanname rouleert er een oude klassefoto met een jeugdige Tomáš Strnad. Kryspin is er absoluut zeker van en krijgt bijval van zijn broer Richard en de zanger van de Praagse Selectie: Michael Kocab. Voor Kryspin is het echter 9 jaar geleden dat hij Strnad voor het laatste heeft gezien.

Kocab, die tijdens de Fluwelen Revolutie in 1991 het terugtrekken van de Russen overzag en adviseur was van de huidige president Václav Haval, herkent eveneens in de Pianoman Tomáš Strnad. Een voorbarige en enigszins paradoxale conclusie aangezien hij beweert Strnad nog in Praag gezien te hebben op 10 april 2005. De Pianoman zat toen al drie dagen in Kent. Een oude jeugdvriend van Strnad voert zelfs aan dat een alleszeggende ‘moedervlek’ het zal bewijzen. Maar Strnad meldt zich op de Praagse televisie en helpt de theorie om zeep.

Op 3 juni besteedt de NBC aandacht aan de Pianoman en wijdt er een hele uitzending aan. De Pianoman wordt ten slotte het onderwerp van gesprek en wordt onbedoeld de hoop binnen persoonlijke drama’s.

Op 24 juni meent de Deense politica Susanne Schlippe Steffensen van de nationalistische ‘dansk folkeparti’ haar Algerijnse echtgenoot te herkennen. In februari 2005 reisde hij af naar Algerije om zijn zieke moeder te bezoeken, maar is niet teruggekeerd. Sociaal maatschappelijke issues zoals het huwelijk tussen twee culturen lijken hun weerklank in het raadsel rond de Pianoman te vinden. Volgens Steffensen was haar man gevlucht voor zijn leven op grond van ontvangen doodsbedreigingen aangezien zijn familie het niet kon verkroppen dat hij getrouwd was met een westerse vrouw. In Engeland wordt haar echter de toegang tot het ziekenhuis geweigerd. Al met al klinkt het als een ‘verkiezingsstunt’ aangezien de Deense Volkspartij toch in een kwaad daglicht staat vanwege haar strenge immigratiebeleid.

Op 2 juli doet de BBC een tweede poging het mysterie te ontrafelen. In een atlas heeft de Pianoman Oslo aangewezen. Een Noorse tolk wordt erbij gehaald en weet bij de Pianoman reacties te ontlokken ook al weigert die nog steeds te praten. Het feit dat er ten tijde van zijn wandeling op het strand van Sheerness een Noors schip in de haven lag, versterkt alleen maar het vermoeden dat het om een Noor gaat. Het net schijnt zich te sluiten. Eerder nog had de Pianoman de vlag van Zweden aangewezen. Op grond hiervan constateerde men dat het op zijn minst om iemand uit Scandinavië moest gaan.

Dat de kans bestond dat de Pianoman de Noorse en Zweedse vlag misschien door elkaar haalde werd niet eens onderzocht.

Op 5 juli komt wat lijkt op een bevrijdende oplossing. Enkele Noorse studenten menen in de Pianoman een voormalige huisgenoot te herkennen: een Ier die luistert naar de naam Dominic, een uitwisselingsstudent uit Ulster. Zij kenden hem nog toen hij samen met hen in Blok 9 van het Kringsjå Student Housing Complex woonden, aldus de ‘Aftenposten Dagbladet’. Dominic werkte in een Ierse pub O’Malley in Oslo en verhuisde later naar Zweden met zijn Zweedse vriendin Pia. Op 6 juli claimde een dokter uit Stavanger dat zij nog tussen 1993 en 1996 op dezelfde verdieping had gewoond. Nina Berglund meldde tegenover Aftenposten dat ze de Pianoman herkende in haar foto-albums: “zijn ogen, zijn oren, de krul van zijn bovenlip, alles kwam overeen.”

Noorse kranten weten Dominic te traceren en met het vinden van deze uitwisselingsstudent was het onderzoek weer terug bij af.

De Pianoman wordt getoetst

Intussen worden de symptomen nagegaan en men hoopt tot een diagnose te komen van wat de Pianoman mankeert. Men oppert een zenuwinzinking, post-traumatische stress en autisme. Men onderzoekt hem op de afwezigheid van de larynx. Verlamming van de stembanden door kanker of een whiplash werd ook in overweging genomen. David Jordan, woordvoerder van een zelf-helpgroep van mensen die lijden aan Asperger Syndrome in Ierland, heeft een verklaring voor de reden dat de Pianoman de kledinglabels uit zijn kleren had verwijderd: “Labels bezorgen autistische mensen jeuk. Ze zijn hoogst gevoelig.”

In de tussentijd wordt het verhaal van de Pianoman vergeleken met films en historische figuren. Zo lijkt zijn geval wel verdacht veel op de film Shine uit 1996 over het leven van de pianist David Helfgott die een zenuwinzinking kreeg, maar ook op het plot van Ladies in Lavender, een film over twee oude vrijsters aan de kust van Cornwall in de jaren ‘30 van de vorige eeuw die te maken krijgen met een drenkeling. Een jongeman die geen Engels spreekt maar wel virtuoos viool kan spelen, zet hun ‘perfecte’ wereldje op de kop. Uiteraard wordt er ook geciteerd uit de eerder genoemde Jason Bourne uit de Bourne-identity.

Maar hoewel men gehoopt had op een nieuwe Kaspar Hauser wordt het betreffende Neurenbergse raadsel niet zo snel aangehaald. Op zich vreemd aangezien beide geschiedenissen overeenkomsten hebben: Kaspar Hauser werd in mei 1828 moe en uitgeput in Neurenberg aangetroffen. Geluid en licht brachten Kaspar van zijn stuk. Ook bij hem plaatste men een oproep zonder enige resultaat te boeken. Net als de Pianoman kon Kaspar Hauser goed tekenen, dan wel geen piano’s maar wel paarden en planten. En ook over de afkomst en ware identiteit van Kaspar Hauser deden de wildste verhalen de ronde, zeker toen na een aantal aanslagen op zijn leven een volgende poging het gewenste succes scheen te boeken. Kaspar Hauser nam zijn geheime herkomst mee in het graf. Maar voorzichtigheid is geboden met deze vergelijking, aangezien het naar Kaspar Hauser vernoemde syndroom niet van toepassing blijkt te zijn op de geestestoestand van de Pianoman.

Bij het Kaspar Hauser syndrome, misschien beter bekend als Psychosociale Dwerggroei, zo legt David Skuse verbonden aan het Institute of Child Health uit, is een remming in de groei als gevolg van ernstig misbruik of verwaarlozing. Het Kaspar Hauser syndrome is zeldzaam en volgens David Skuse zijn er niet meer dan honderd zaken terug te vinden in de algemene geschiedenis van het onderwerp. Naast de groeibeperking kenmerkt iemand met het syndroom slaapstoornissen, hyperphagia (enorme eetlust), polydypsia (enorme drinklust) en pijn agnosie (niet gevoelig voor fysieke discomfort). Het contact met anderen is miserabel te noemen, de persoon is hyperactief en heeft een lage dunk van zichzelf.

De situatie rond de Pianoman heeft als enige overeenkomst de schuwheid van Kaspar Hauser en het raadsel rond zijn identiteit.

Een andere stoornis die aan de Pianoman wordt toegschreven is het (acute) posttraumatische stress-stoornis, een angststoornis die minder dan drie maanden duurt. De lijder heeft dan een levensbedreigende situatie meegemaakt, ernstig lichamelijk letsel opgelopen of voelde zich bedreigd in zijn fysieke integriteit, dat wil zeggen dat hij het slachtoffer was van een verkrachting of misbruik in zijn jeugd. De persoon beleeft de situatie steeds weer en probeert herinneringen eraan te vermijden. Slaapstoornissen, irritatie en hevige schrikreacties kunnen symptomen zijn.

De Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders hanteert afgesproken criteria voor het diagnosticeren van psychiatrische stoornissen:

A: de persoon is blootgesteld aan een traumatische ervaring. In het geval van de Pianoman kan het zijn poging tot zelfmoord zijn.

B: de persoon herbeleeft het trauma voortdurend, tot op zekere hoogte is hiervan niets bekend bij de Pianoman

C: aanhouden vermijding prikkels die aan het trauma doen denken of afstomping van het reactief vermogen: de Pianoman heeft het onvermogen om zich belangrijke aspecten van het trauma te herinneren en onthecht en vervreemdt zich van anderen.

D: aanhoudende symptomen van verhoogde prikkelbaarheid, waaronder extreme waakzaamheid en ernstige schrikreacties, inderdaad schijnt de Pianoman alles en iedereen in de gaten te houden. Op een foto is te zien hoe de Pianoman zich schuchter achter zijn bladmuziek verbergt en de ‘voyeur’ nauwlettend in de gaten houdt.

E: duur van de stoornis is meer dan een maand, bij acute PSS is er sprake van minder dan drie maanden

F: de stoornis veroorzaakt ernstig lijden of beperkingen in het sociaal of beroepsmatig functioneren of op andere terreinen.

Een andere mogelijkheid is het Asperger syndroom, een ontwikkelingsstoornis en subtypering binnen het autisme spectrum stoornissen (ASS). De lijder blijft dan hangen in thema’s die verband houden met hun specifieke interesses. In het geval van de Pianoman dus het pianospel.

Bij de Pianoman kon dus sprake zijn van het passieve type Asperger wat zich kenmerkt door bereidwilligheid te doen wat er van hem gevraagd wordt en een opvallende vaardigheid op een bepaald vlak, zoals tekenen of musiceren. Bij therapie van mensen met het Asperger syndroom wordt muziek als communicatiemiddel gehanteerd.

Al erkent het DSM dat “er weinig personen in de psychische hulpverlening zijn op dit moment die goed in staat zijn de diagnose van ASS correct te stellen.”

De diagnostiek is en blijft dus subjectief. Voor een goede diagnose van ASS zijn een aantal zaken belangrijk, bijvoorbeeld:

· MRI-scan

· gedragsanalyse

· bevragen van de ouders (wat dus in deze situatie niet mogelijk was)

· voldoende tijd voor observatie

· diagnose moet multidisciplinair plaatsvinden, dus niet alleen door een psychiater.

De moeilijkheid ligt dus in het bewijzen dan wel het kunnen aantonen dat de Pianoman leed aan autisme of een post traumatische stress syndroom. Helaas, bleef een andere mogelijkheid onderbelicht: amnesie of wel geheugenverlies.

Jay Robert Nash meldt in zijn boek Among the Missing (1978) dat amnesie een welkom excuus is voor vele “geplaagde zielen” aan hun maar al te wereldse probleem te ontsnappen.

Een punt moge duidelijk zijn: Andreas Grassl mankeerde iets toen de politie hem in Sheerness aantrof. Het motief waarom hij zijn ‘ziektebeeld’ zou hebben voorgewend, is onduidelijk en onvoldoende belicht. Onderzoeksrapporten blijven gesloten.

Het verhaal van de Pianoman komt sterk overeen met het verhaal van Thomas O’Grady. Het verhaal is terug te vinden in Among the Missing van Nash.

Thomas O’Grady was in 1847 eigenaar van een succesvolle groentezaak in Williamsburg, Virginia. Op een slechte ochtend kuste hij zijn vrouw en zoon goedendag en ging met $ 400,- op zak naar de markt. O’Grady keerde echter nooit meer terug. Voor zijn verdwijning kon men geen verklaring vinden. Hij had een gelukkig leven, geen schulden en was een toegewijde echtgenoot en vader. Maar zijn vrouw stierf na enkele maanden van verdriet en liet de winkel na aan haar 15-jarige zoon. Dertig jaar later bezocht een zeeman van Williamsburg: Bernard Grenner de Sandwich-eilanden (1877) en herkende in een half demente, grijzende oude man Thomas O’Grady. Hij ondervroeg de oude man en die antwoordde op een manier die wild en onsamenhangend overkwam. Hij herinnerde zich niets meer van thuis behalve zijn naam. Ook wist hij niets meer van hoe hij op de Sandwich-eilanden was aangekomen.

Fijnbesnaarde reactie van de media

In juli ontkennen West Kent en Medway nog de mogelijkheid dat de Pianoman de boel voor de gek houdt. Dr. Judith Gould van de National Autistic Society: “Niets wijst op een grap, hij is nog altijd erg nerveus en angstig. Het klinkt erg veel naar het beeld wat je van een autistisch iemand verwacht. (…) Ik begrijp dat ondanks dat hij oogcontact maakt toch de neiging heeft nogal gefixeerd naar iemand te staren. Ook dit is weer een soort onfatsoenlijk staren wat we kunnen toeschrijven aan iemand met autisme.”

The Independent meldt begin augustus over informatie te beschikken van een interne bron binnen het Instituut van West Kent die zich sceptisch uitlaat over het onderzoek naar de identiteit van de Pianoman. De bron baseert zich op vertrouwelijke rapporten waaruit zou blijken dat de Pianoman positieve resultaten heeft geboekt bij zijn behandeling.

Dat er resultaat werd geboekt, maar niet zo positief, bleek wel toen de Mirror op 22 augustus kopte met: “EXCLUSIVE: PIANO MAN SHAM”. De verslaggevers Stephen Moyes en Jon Kailu staken de teleurstelling niet onder stoelen of banken en noemden de Pianoman ‘nep’.

Een verpleegster van de afdeling acute psychiatrie aan het Little Brook Hospital in Dartford had waarschijnlijk geen antwoord verwacht toen ze de vrijdag ervoor de kamer van de Pianoman binnenliep en routineus had gevraagd of hij vandaag tegen haar zou praten. Het moet een vreemde ervaring zijn geweest toen hij de stilte doorbrak en antwoordde: “Ja, ik denk van wel.”

Met deze woorden knapte de wolk aan theoretische zeepbellen en bleven verder wilde en mildere theorieën achterwege.

Volgens een anonieme bron was de Pianoman Duitser. Het bewuste artikel vermeldt verder dat hij homoseksueel is en dat zijn vader een boerderij bezatt in Prosdorf, Duitsland. Verder heeft hij twee zussen: Katherine (22) en Regine (16). Nadat hij zijn baan verloor in Parijs was hij met een Eurostar trein naar Engeland vertrokken.

Waarschijnlijk heeft hij de reis via Lille en Calais naar Ashford, London ondernomen. Dat hij deze reis met voorbedachten rade ondernam, bewijst wel weer het feit dat je tickets voor de reis 7-21 dagen vooraf moet kopen. Voor een enkele reis betaalde je toen al snel € 60,-- (half flexibel standard jeugd), aangezien de Pianoman achteraf jonger dan 26 bleek te zijn, zal hij waarschijnlijk voor dit tarief gekozen hebben. Vanuit Ashford is hij waarschijnlijk verder gereisd naar Sheerness. De kans is natuurlijk ook niet uitgesloten, aangezien hij in een net pak is teruggevonden, mogelijk geen uniform, dat hij een baantje heeft gevonden op de Eurostar. Op sommige internationale treinen worden paspoorten ingenomen, met name bij slaaptreinen, en bij binnenkomst van de eindhalte weer teruggegeven. Dit zou mogelijk kunnen verklaren waarom hij geen identiteitspapieren of reisbescheiden bij zich had.

In Engeland was hij van plan zelfmoord te plegen, had de politie hem niet ontdekt. De man zwijgt tegenover de politie en oogt overspannen. De Pianoman had gewerkt met geesteszieken en had hun karakteristieken geïmiteerd om de psychiatrische artsen voor de gek te houden.

Op het lichaam van Andreas werd geen geld, geen documenten, zoals paspoort, rijbewijs of zelfs een treinticket teruggevonden. Zijn kledinglabels waren eruit gescheurd. De ene krant meldt dat hij is natgeregend “rainsoaked,” de ander meent dat hij toch een poging tot zelfmoord heeft ondernomen en getracht heeft zich te verdrinken. Gezien zijn doorweekte pak bestaat de kans dat hij al een poging had ondernomen. Is hij beroofd en verklaart dit de afwezigheid van documenten? Het raadsel is nog niet voorbij.

Toen hem werd gevraagd iets te tekenen, had hij een piano getekend omdat het ’t eerste was wat in hem opkwam. Hij bekende ook niet zo goed piano te kunnen spelen, in plaats daarvan had hij maar steeds één toets aangeslagen. De krant meldde dat de medici overwogen de ruim 18,000 pond aan zorg op hem te verhalen.

Scatman

Prosdorf is een boerendorp van 8 huizen als we de Independent van 24 augustus 2005 mogen geloven. De journalisten Matthew Baerd en Tony Patterson onderwerpen het gehucht van de Pianoman aan een kritische blik en komen als eerste met een achtergrondverhaal. Zijn werkelijke naam luidt Andreas Grassl en hij is 20 jaar oud.

Zij interviewen dorpsgenoten, docenten en de ouders van Andreas: Christa en Jozef Grassl, respectievelijk 43 en 46 jaar oud. De ouders onderstrepen nog eens het feit dat hun zoon geen bedrieger is. Zuivelboer Jozef Grassl beweert in de Telegraph van dezelfde dag tegenover journaliste Kate Connolly dat Andreas “Psychisch ziek was en behandeld werd door artsen.” Tegenover Connolly verklaren ze waarom ze zo’n lange tijd niets van zich hebben laten horen, terwijl hun zoon wereldnieuws was: “We werken 25 jaar op de boerderij en hebben geen tijd voor vakantie of TV kijken of een krant lezen.”

Vader Grassl is duidelijk geëmotioneerd: “Wat er met hem is gebeurd, is nog steeds een raadsel. Hij is niet in staat om over zijn ervaringen te praten. Ik bescherm hem tegen de media vanwege zijn mentale staat.”

Als enige in zijn dorp deed hij eindexamen in de hoofdvakken Frans en Biologie. Men beschrijft hem als een rustige, doch excentrieke jongeman. Volgens zijn leraren is hij een intelligente, aardige jongen die zich nooit heeft misdragen.

Op internet bediende hij zich van een zelf aangemeten alias: Scatman. Bizar feit is dat zijn pseudoniem lijkt te verwijzen naar Scatman John of wel John Paul Larkin, een Amerikaanse musicus die in 1994 en 1995 een hit scoorde met Scatman (ski-ba-bop-ba-dop-bop). John Paul Larkin was een stotteraar die met zijn spraaktherapiestrofe ski-ba-bop-ba-dop-bop de wereld veroverde in een tongbrekend liedje. De profetisch waarde van dit pseudoniem versus het zwijgen van de Pianoman is bizar.

In mei hadden zijn ouders hem als vermist opgegeven, kort nadat hij op het strand van Sheerness was aangetroffen. Het laatste contact met hem hadden ze toen hij naar Saarbrücken vertrok voor 9 maanden vervangende dienstplicht in een tehuis voor gehandicapten. Zijn ouders belden hem één keer per maand, maar sinds mei was er telefoonstilte. De Duitse en Franse politie werd gewaarschuwd. Maar de politie beweerde dat zij niets konden doen aangezien Andreas al volwassen was.

Voorafgaande aan zijn vermissing had hij nog wel verteld dat hij in Parijs zijn studie wilde voortzetten.

Het was in die bewuste week van 24 augustus dat Jozef Grassl benaderd werd door de Duitse ambassade in London. Hij reageert verbaasd op het nieuws dat zijn zoon in Engeland zit: “We wisten niet dat hij in Engeland was en waren behoorlijk bezorgd.”

Van de drukbezette Jozef Grassl en zijn vrouw mag je toch wel verwachten dat ze het nieuws in de gaten houden of op zijn minst verdere stappen ondernemen als hun zoon niets meer van zich laat horen?

“Elke avond en ochtend vroegen we ons af waar hij kon zijn.” Jozef en Christa mogen niet verweten worden niets ondernomen te hebben: contact via de mobiele telefoon liep op niets uit. een vriend bij de politie van München rapporteerde Andreas als vermist en gaf het door aan de Franse autoriteiten. Ze plaatsten zelfs een oproep in een Franse krant.

Jozef realiseert het terdege dat hij zijn zoon gezien zou kunnen hebben op de schamele ogenblikken dat hij het nieuws keek voor weerberichten. Maar daarna ging de televisie uit.

Stefan Hutter, buurman van de familie Grassl, was nauwelijks op de hoogte van Andreas handel en wandel. Ondanks de kleine gemeenschap van Prosdorf spraken Andreas’ ouders nooit over hun zoon.

De familie, en met name Andreas, was een gesloten boek. Hutter had nog met Andreas gevoetbald en beschrijft hem als een ‘loner’ die niet snel vrienden maakte.

De burgemeester van Prosdorf, Franz Loeffler, gaf een pleidooi voor de familie Grassl: “Ze zijn goede en deugdelijke Christenen,” maar twijfelt nog duidelijk aan het verhaal dat Andreas de Pianoman is: “Als Andreas de Pianoman is, is er waarschijnlijk een goede reden voor wat er is gebeurd. Ik ben er zeker van dat er geen kwade opzet in het spel was.”

CNN kwam met het verhaal dat volgens de tabloid de Daily Mirror Jozef Grassl in de veronderstelling verkeerde dat zijn zoon dood was. Voor Jozef was het een marteling in onwetendheid te leven over het lot van zijn zoon. Hij was zich de wereldwijde publiciteit niet gewaar. En komt op een gegeven moment met een vreemde verklaring: hij zou geen kranten lezen of tv kijken en voegde er nog aan toe dat hij zijn zoon toch niet herkend zou hebben aangezien hij thuis “gladgeschoren was en een bril droeg.”

De advocaat van de familie Grassl: Dr. Christian Baumann heeft er ook een verklaring voor:

“Op de foto’s lijkt zijn haar wit, niet blond, en draagt hij geen bril.” Op het gegeven dat Andreas’ pianospel aangezien werd als een virtuoos staaltje, komt de advocaat met het verhaal dat Andreas het spelen zelf heeft aangeleerd op een keyboard thuis: “Maar toegegeven hij was geen virtuoos.” daar is vader Jozef het deels mee eens en verklaart tegenover de Daily Mirror dat Andreas een “getalenteerde musicus” is, die kennissen amuseerde met het spelen op een accordeon en bespelen van een “simpele keyboard” samen met zijn jongste zus Regine.

Hij vond later “geborgenheid” bij de piano.

Tegenover The Sun verklaart Baumann dat hij ervan overtuigd is dat Andreas “niet bewust het besluit nam tot zwijgen.”

Op de verklaring dat zijn zoon homoseksueel zou zijn, gaf Jozef Grassl geen commentaar, maar verklaarde later tegenover journalist Jeremy Armstrong in een exclusief interview dat hij Andreas nooit in dat ‘milieu’ had gezien, doelende op homoclubs en -barren. “Ik vind het moeilijk te geloven dat we daar niet van op de hoogte waren geweest.” Eén van de buren lijkt de uitspraak van vader Josef niet zo gek te vinden: “Als hij [Andreas] homo is, zal dit de situatie voor hem in Prosdorf moeilijker worden binnen een Christelijke familie en een katholieke gemeenschap.”

Volgens Josef begonnen de psychische problemen van Andreas in Frankrijk.

Baumann beweert dat Andreas zich niets meer van zijn zelfmoordpoging weet te herinneren, behalve dan dat hij door de Britse politie slecht werd behandeld en hem dat heeft doen besluiten te zwijgen.

Der Spiegel meldde op 24 augustus dat Andreas weer was begonnen met spreken nadat hij psychopharmaceutische medicijnen toegediend had gekregen. “Als motief van zijn ongewoonlijk verschijnen in Sheerness en zijn poging tot zelfmoord gaf hij aan dat hij het zich niet kon verkroppen dat hij zijn baan in Parijs had verloren. De reden voor zijn zwijgen was dat hij de artsen voor de gek wilde houden. “Indien dat het geval was, maakt hem dat tot een geweldige acteur,” was het commentaar hierop.

Baumann ontkent later dat er sprake was van een zelfmoordpoging en weet het aan “psychotischen Schub und Depressionen.”

Hongkong Eva en de Magische Vlottenbouwer

In Dostoyevski’s De Gebroeders Karamazov waarschuwt de schrijver voor de contemplatieve geest: “Opeens, nadat hij impressie heeft vergaard over voorbijgegane jaren, laat hij alles achter en onderneemt een pelgrimstocht naar Jeruzalem. Of hij steekt zijn geboortedorp in brand. Of misschien doet hij wel beide.” Andreas Grassl heeft zover we in zijn raadselachtige verleden kunnen kijken Jeruzalem niet bezocht, maar in overdrachtelijke zin heeft hij Europa in lichterlaaie gezet en met name het anonieme Prosdorf op de kaart gezet en de media en vermeende specialisten met waardeloze asresten opgescheept. De teleurstelling van de media dat een 21e eeuwse Kaspar Hauser geen werkelijkheid werd, straalt af in het feit dat een periode daarna een naakte anonieme vrouw in Hong Kong werd aangetroffen in dezelfde mentale staat.

Eind augustus 2005 trof de politie van Hongkong een naakte vrouw aan op het strand bij Victoria Harbour en vlakbij de luchthaven Kai Tak. De vrouw was mager en was in de leeftijd van tussen de 35 en 45 jaar. 1,62 meter lang en had bruin haar en een lichte huidskleur. Ze bezat geen identiteitspapieren. Met behulp van tolken probeerde men te communiceren, maar ze bleef zwijgen. Afgezien van een klein berichtje gaf de media en met name de kranten er geen ruchtbaarheid meer aan. Voor hen waren de geruchten over verdwenen virtuozen en gehersenspoelde spionnen afgedaan, maar voor de wereld is misschien een terechte Kasparina Hauser doodgezwegen.

Op 22 april 2006 pikte een Scandinavisch vrachtschip van Skagerrak, zo’n 55 km van Kristiansand, tussen Denemarken en Noorwegen een man op die op een geïmproviseerd vlot van vier olietonnen en een frame van houten planken op zee ronddobberde.

Het zou naar eigen zeggen gaan om een zekere George Williams, een ‘staatloze Amerikaan’, aldus journalist Thomas Fixborg van de krant Dagens Nyheter. Hij spreekt vloeiend Engels, maar niet accentloos, en heeft net als de Pianoman geen papieren bij zich die zijn identiteit kunnen bevestigen.

Hij zou een paar dagen op zee hebben rondgedobberd. De Noorse krant Fedrelandsvennen kwam met het verhaal dat hij zogenaamd ‘marooned’ was door een Brits schip, dat wil zeggen overboord gezet of gegooid. Zijn verhaal klinkt verward en ongeloofwaardig, zeker aangezien dit zou betekenen dat tevens het betreffende vlot overboord is gezet, aldus Bengt Albinsson van de Zweedse marinepolitie. Bovendien is van het bewuste Britse schip geen spoor teruggevonden.

In een verklaring gaf Williams, geboren in 1959, aan dat hij van geboorte een Zuid-Afrikaan was uit Kaapstad. Toen hij twaalf maanden oud was, werd hij geadopteerd door een Russisch-Joodse familie. Hij heeft zijn hele leven verder in Amerika gewoond. Hij was op weg naar New York tot zijn onfortuinlijke lot. Aan het hachelijke avontuur heeft Williams uitdrogingsverschijnselen en bevroren voeten overgehouden. Hij hield zijn gezicht afgeschermd van de pers toen hij naar een haven in Zuid-Zweden werd gebracht.

Maar in mei kwam al snel het bericht uit Engeland dat het om een 46-jarige zwerver zou gaan. Twee maanden daarvoor was hij nog door medewerkers van Whitefield Memorial Church, een ‘soup kitchen’ in hartje London, gesignaleerd. Volgens de staf aldaar was het leven van de man met een Oost-Europees accent een compleet mysterie en sprak hij er nooit over. Wel wist hij zich goed te kleden en verrichtte hij “indrukwekkend schilderwerk”. Dat hij erg handig is, blijkt wel uit de constructie van het vlot.

Miranda Macdonald, woordvoerder van de Whitefield Memorial Church, sprak haar bezorgdheid uit: “Iemand die zoiets doet, moet wel erg in de problemen zitten.” Een woordvoerder van Unleash, een hulporganisatie voor daklozen, verklaarde dat dakloze mensen niet graag hun verhaal willen vertellen, omdat ze “moeilijke situaties” achter hebben gelaten.

Dat hij in de problemen zat, bleek wel uit de informatie die boven water kwam. Volgens de Zweedse politie moest Williams zich elke week melden bij een Londons politiebureau.

Zover bekend verblijft de man nog steeds in Gothenborg.

Epiloog

Andreas zelf heeft geen verklaring voor zijn gedrag, maar was blij thuis te zijn. “Ik weet niet wat er met me is gebeurd. Ik krijg kleine flitsen van mijn verleden door, net als een film. Maar ik heb geen flauw benul van hoe ik in Engeland ben terechtgekomen.” Tegenover journalist Jeremy Armstrong verklaarde hij dat hij “plotseling ontwaakte en realiseerde” wie hij was.

Volgens Baumann is er geen reden aan te nemen dat de NHS compensatie gaat vragen voor Andreas’ behandeling. “Hij was ziek en is nu beter.” Volgens Josef is zijn zoon “gelukkiger en meer vooruitkijkend” teruggekeerd. “We zien nu een verschil met toen. Voorheen kwam hij thuis en haalde zijn schouders op, en zweeg verder las we hem vroegen hoe hij het op school had gehad. (…) Hij leek altijd ongelukkig en vond het moeilijk zijn gevoelens te uiten en zijn liefde te tonen. (…) Zij [NHS] gaven me een nieuwe zoon terug. Hij zegt dat hij van me houdt. Ik kan niet uitleggen hoe we ons nu voelen. Op één of andere manier heeft hij de kracht teruggevonden zijn leven weer op te pakken. En dat is te danken aan de artsen. Ik ben van plan Andreas mee te nemen naar Engeland en te zeggen: ‘Kijk, hij is beter nu.’ Maar eerlijk gezegd is het voor mij onmogelijk hen genoeg te bedanken.”